Księga cmentarna, Neil Gaiman

Księga cmentarna, Neil Gaiman

Z twórczością Gaimana zetknęłam się stosunkowo niedawno. Wertowałam półkę znajomego, żeby jak zwykle coś zwinąć, ekhem, pożyczyć i wśród książek historycznych wyłowiłam Amerykańskich Bogów. I przepadłam. Generalnie im więcej czytam, tym trudniej znaleźć mi coś, co mi się naprawdę podoba. Co robi efekt wow. A Gaiman właśnie to robi. Oczywiście czytając opinie na temat jego książek, jak zwykle spotykam się ze sprzecznymi informacjami. Wydaje mi się, że nie jest to pisarz, który każdemu przypadnie do gustu. Jak Pratchett. O ile Amerykańcy Bogowie to powieść fantasy pełną gębą, to pozostałe książki, które do tej pory czytałam, są w zupełnie innej konwencji.

Ja nazywam je bajkami dla dorosłych. Mają prostą treść, prostą fabułę, prosty przekaz i są po prostu magiczne. Pewnie dlatego nie każdemu się podobają, ale ja lubię książki, które o ważnych rzeczach mówią w łatwy sposób. Bez wysublimowanej otoczki. Żeby przekazać coś istotnego, nie trzeba tworzyć skomplikowanych intryg, tajemniczych wątków i wydumanych postaci. Można stworzyć Świat Dysku i Czarownice. Można też stworzyć jednorożce i światy wypełnione magią.

I jeżeli ktoś mówi, że jest za stary na taką literaturę i że to w ogóle nie jest literatura, to szanuję, bo każdemu podoba się to, co mu się podoba. Ale współczuje takim ludziom.  Zasadniczo jeżeli komuś nie przypadnie do gustu któraś z książek, jest bardzo prawdopodobne, że reszta też nie zrobi na nim wrażenia.

Księga cmentarna jest kolejną książką z cyklu bajek dla dorosłych:

Kiedy małemu dziecku udaje się uciec przed mordercą zamierzającym zabić całą rodzinę, kto mógłby przypuszczać, że schronienia udzieli mu miejscowy cmentarz? Wychowany przez zamieszkujące go duchy, zjawy i widma Nik musi uczyć się życia od umarłych. Ale wciąż grozi mu niebezpieczeństwo, bo morderca nie ustaje w wysiłkach, żeby dokończyć swoje zadanie...

W chwili gdy morderca rozprawia się z resztą rodziny, półtorarocznemu chłopcu udaje się uciec z łóżeczka i wyrusza na wędrówkę poza domem, co ratuje mu życie. Trafia na pobliski cmentarz, gdzie zjawia się duch matki chłopca i prosi o opiekę nad nim. Jeden z duchów, starsza pani – przyrzeka zaopiekować się chłopcem. W tym momencie wśród duchów wybucha wrzawa- cmentarz jest przecież domem umarłych, a nie żywych. Ostatecznie duchy rozstrzygają spór na korzyść chłopca. Są przecież martwi, ale nie bez serca i wiedzą, co to litość nad osieroconym dzieckiem

–Nie wygląda jak nikt poza nim samym – oświadczyła stanowczo – Nikt.

– W takim razie nazwijmy go Nikt – zaproponował Silas.– Nikt Owens.

Od tego momentu, dzięki schronieniu, którego udzielili chłopcu mieszkańcy cmentarza, rozpoczyna się jego życie w tym miejscu. Nik jest zaopatrywany w najpotrzebniejsze produkty: odzież i jedzenie przez swojego opiekuna Silasa, który jako jedyny może opuszczać teren cmentarza. Chłopiec zostaje obdarzony przez duchy swobodą cmentarza, dzięki czemu ma pewne przywileje i może nabyć specyficzne umiejętności typowe dla jego mieszkańców.

Kolejne rozdziały opowiadają o perypetiach Nika – jego nauce, opiekunach, relacjach z mieszkańcami cmentarza. O tym jak to jest być jedynym żywym wśród umarłych i jak nie zatracić swojego człowieczeństwa. Co wcale nie jest łatwe, bo stan śmierci i życia trochę pomieszały się chłopcu w pewnym momencie.

Nik musi nauczyć się żyć w świecie poza cmentarnymi bramami i poradzić sobie z mordercą rodziny, który gdzieś tam wciąż czycha na jego życie. A każda wycieczka poza bramę oznacza brak protekcji przyjaznych duchów.

Gaiman bawi się groteską i czarnym humorem i wychodzi mu to świetnie. Sam pomysł uratowania chłopaka przed mordercą przez zmarłych jest absurdalnie dobry. Patrzenie jak chłopak wsiąka w środowisko cmentarza, w jego klimat, jak nosi ubrania pasujące kolorystyką do jego szarości, jak sam jest jakby wypłowiały i jak później łapie kolory życia jest fascynujący.

Sama konwencja dziecka dorastającego na cmentarzu jest świetna w swojej prostocie. W książce nie ma spektakularnych zwrotów akcji i  manewrów przyciągających uwagę czytelnika. Myślę, że Gaiman tego nie potrzebuje. Te pomysły, styl i sposób prowadzenia historii – one mają wszystko w sobie.