William Wharton, Werniks

Tytuł: Werniks

Autor: William Wharton

Wydawnictwo: Rebis

Rok wydania: 1994

Liczba stron: 338

To jest tak dobre, że boję się o tym pisać, żeby tego nie zepsuć.

William Wharton jest popularnym amerykańskim pisarzem i psychologiem, który sam siebie definiuje jako malarza. Jego książki co do jednej wydane są w Polsce i cieszą się dużą popularnością i uznaniem. Tyle tylko, że zagubiły się gdzieś w fali popularnego szajsu.

Tworzy powieści obyczajowo psychologiczne, których bohaterem jest jego alter ego. Powieści, w których przemyca filozofię życiową: skupiając się na głębokim, świadomym przeżywaniu swojego życia, wykorzystaniu i rozwijaniu posiadanych przez siebie możliwości oraz wartościach rodzinnych. Jego dzieła są tak boleśnie prawdziwe i osobiste, iż odnoszę wrażenie, że sięgam w głąb niego i macam delikatnie po omacku, pomału składając całość. Z małych, nierównych elementów wyciąganych z kolejnych książek.

Scrumbler jest wolny jak ptak. I jak ptak przysiada tylko w wybranych miejscach i często spłoszony zrywa się do lotu. Zatrzymuje się tu i ówdzie, w miejscach pomijanych przez innych, żeby wydobyć z nich to, czego nie dostrzegają. Włóczy się po Paryżu na starym motocyklu, z którego powinien już zsiąść i jeździ po szarych ulicach, które dla niego roztaczają łagodny blask i uchylają rąbka brzydoty. Po zapadnięciu zmroku, kiedy światło zabiera ze sobą kolory, wraca do swojego gniazda, do żony i dzieci.

Zawsze rozglądam się za jakimś miejscem, gdzie w razie czego mógłbym się schować(…)może w głębi duszy jestem włóczęgą, specjalistą od szczurzych gniazd.

Połowę wolnego czasu poświęca na budowę gniazd. Były więzień, utraciwszy rodzinę i wolność w wyniku odmowy służby wojskowej, kompulsywnie wyszukuje miejsca wciśnięte w kąt, niedostrzegane i rozpadające się. Odosobnione. Za niewielkie pieniądze i z pomocą pchlego targu urządza je i zamienia w funkcjonalne dziury, w których odnajdują się artyści, studenci, dziwki i ludzie tacy jak- potrzebujący po prostu miejsca, którym mogą się otoczyć i zrobić z niego coś własnego.

Większość z nas wraca do klatki, niezależnie od tego, jak przyjemne wydaje się latanie.

W momencie, w którym się znajduje; odniósł sukces zawodowy, wypuścił dzieci w świat i dogaduje się z żoną- to właściwie najlepszy okres jego życia, powinien być zadowolony. Nie pozwala mu jednak na to starość, chuchająca mu w kark i siedząca za nim na siodełku motoru oraz wrażenie osuwania się w pustkę. Desperacko próbuje temu przeciwdziałać; podejmuje się karkołomnej wyprawy motocyklowej przez góry, wdaje się w romans z młodą kobietą i maluje. Maluje. Maluje! Cały czas czegoś mu brak, pragnie uchwycić coś więcej niż zastany stan rzeczy. I nie patrzy na rzeczy, tratowane podczas tych nieustannych poszukiwań.

To właśnie określiłbym rzeczywistością subiektywną. Te obrazy są bardziej niż prawdziwe, to prawdziwy nadrealizm.

Wharton stworzył kolejne znakomite studium psychologiczne. Jego postacie są nakreślone tak śmiało i wyraziście, tak głęboko, że aż coś się w nich przelewa i nie radzą sobie same ze sobą. Być może dlatego, że autor wkłada do nich cząstkę samego siebie. Widzimy tu zachłanną chęć życia, człowieka który rozpaczliwie potrzebuje swojego miejsca, w którym może się schować. Poszukującego sensu, który czuje i wyłapuje istotę rzeczy. Maksymalnie skupionego na własnych emocjach i tym, co robi. Dryg budowniczego i malarstwo powoli go w siebie wciągają i pętają, otwierając przed nim możliwości, a Scrumbler tyko mocniej wierzga, zacieśniając więzy. Mierzy się z przemijaniem, nieuchronnym upływem czasu i szukaniem własnego ja i sensu bycia w ogóle. Szuka tak intensywnie, że momentami mroczy to jego i nas.

Język jest świeży, dynamiczny, żywy. Zalewa nas i przytłacza jak postać bohatera. Werniks potrzebuje dla siebie dużo miejsca, tak samo jak czytelnik, który po niego sięga- żeby zmieścić to, co chce przekazać mu autor.

... I wynudzić się cholernie, jeżeli jest nastawiony na akcję, zagadki, cięte dialogi i pościgi po Paryżu. Na to nasz bohater jest już trochę za stary. Decydując się na tę książkę, trzeba zdawać sobie sprawę, że nie jest to lektura lekka i przyjemna. Czytadło na wieczór. To ciężka, melancholijna, refleksyjna góra przemyśleń i przy jej zdobyciu trzeba parę razy się zatrzymać. Widoki jednak wynagradzają już samą trasę, a co dopiero szczyt.

Autor po mistrzowsku kreuje i przedstawia nam Scrumblera; wie gdzie grzebać głębiej, a gdzie zostawić puste miejsce. Bohater nie mógłby być bardziej albo mniej. Ten jest idealnie ludzki. Żyje bardziej niż niejedna osoba czytająca. Chwilami nie wiadomo, gdzie kończy się kreacja, a zaczyna rzeczywistość. Jeżeli można stworzyć bohatera bardziej umiejętnie, to jeszcze się z tym nie spotkałam. Wharton robi to tak doskonale, że trąca czułą strunę, której brzmienia niektórzy nie mogą znieść. A jako dyrygent postaci jest przerażająco perfekcyjny.

Myślę, że wariat, któremu podoba się jego własne szaleństwo, to największa obraza dla wszystkich zdrowych ludzi na świecie.