Terra insecta. Planeta owadów, Anne Sverdrup-Thygeson

Cała książka o robakach? Zanim wzdrygniecie się z obrzydzeniem, zastanówcie się, ile tak naprawdę wiecie o tych niewielkich mieszkańcach Ziemi, którzy po wielokroć przewyższają nas liczebnością. Motyle są ładne, każdy to przyzna, korniki jedzą drewno, pszczoły zapylają kwiaty i to dzięki nim możemy umilać sobie życiem miodem. Prawdopodobnie wymienicie jeszcze kilka owadów, w mniejszym albo(głównie) większym stopniu uprzykrzających życie. Ale czy potraficie wymienić więcej pozytywów niż te, które wykuliście na przyrodzie? Czy zastanawialiście się, co by się stało, gdyby pewnych gatunków zabrakło? Jakie konotacje miałoby to dla ekosystemu? Czego możemy się od owadów nauczyć? Co dla nich zrobić?

,,Na każdego człowieka żyjącego dziś na Ziemi, przypada ponad 200 milionów owadów.’’

Autorka podzieliła książkę na dwie główne części, w których zawierają się bardziej szczegółowe kwestie. Pierwsza część traktuje o owadach jako takich, o ich budowie, funkcjach narządów, zwyczajach seksualnych, koegzystencji z innymi gatunkami. Następna skupia się z kolei na relacjach z jednym szczególnym gatunkiem; z człowiekiem. Pokazuje, że nasze światy przenikają się i że właściwie jest to jeden, wspólny świat. I tak dowiadujemy się, jak owady zaopatrują nas w żywność, sprzątają w naturze, dają nam to, czego potrzebujemy. Podsuwa nam również dziedziny, w których możemy czerpać, inspirując się owadami. Aż w końcu, wskazuje palcem na nas i mówi, co możemy zrobić dla tych małych istot,  które tyle robią dla nas.

Po książki popularnonaukowe, zahaczające o ogólną tematykę dotyczącą zwierząt, sięgam zwykle bez wahania i z dużym zainteresowaniem. Obawiałam się jednak, że temat owadów, które wywołują we mnie paniczną wizję tym, że wplączą mi się we włosy, będzie dla mnie zbyt nużący, że niewiele wyciągnę z lektury. Tymczasem autorka nie tylko poszerzyła moją wiedzę, ale też rozłożyła mnie na łopatki swoim humorem i ograniem tematu, który w innych, mniej zręcznych rękach, mógłby zniechęcić i rozminąć się z efektem. Anne Sverdrup – Thygeson przez całą książkę, ilustruje fakty takimi przykładami, które osiągają cel dzięki swojemu absurdowi albo humorowi. Ciężko o nich zapomnieć. Liczne wtręty kulturowe i dystans autorki stworzyły coś ponad tekst naukowy, stworzyły tekst przede wszystkim przyjemny. Od samego początku duże wrażenie robi jej erudycja – braki w takich naukowcach są najdotkliwsze. Ludzie którzy przeprowadzają wartościowe badania, a potem potrafią wyjść z nimi do ludzi i coś z nimi zrobić, to rzadki okaz który należy eksponować. Tutaj empiria spotyka się z pragmatyzmem.

,,Chrząszcz ciemnik czarny, mający na brzuchu czujnik ciepła – składa jaja w żarze pozostałym po pożarze lasu – jest badany przez armię amerykańską i inne z myślą o opracowaniu lepszych czujników termicznych.’’

Układ książki również jest ustrukturalizowany i przejrzysty. Dziewięć rozdziałów tworzy spójną całość, jednak dosyć oszczędną objętościowo, dzięki czemu osoba nieobyta w temacie ma szansę zapoznać się z informacjami wykraczającymi poza podstawowe, podziwić  się nad śmiesznymi w naszym odczuciu adaptacjami(dzięki czemu na długo je zapamięta) oraz zastanowić się nad tym, ile miejsca na świecie zajmują owady i w jak wielu aspektach je wykorzystujemy. Każdy rozdział podzielony jest na kolejne podrozdziały, dzięki czemu można rozłożyć lekturę na części i nie mieć wrażenia, że cały czas przebijamy się przez kokon informacji. Pierwszy raz spotkałam się z numerami po wewnętrznej stronie strony. W moim odczuciu skondensowało to dodatkowo tekst. W połączeniu z ilustracjami i czarną stroną przed nowym rozdziałem, całość prezentuje elegancką prostotę, w której nikt się nie pogubi.

Tak samo jak w tekście. Nawet ci z was, którzy wołają swoich partnerów na pomoc, kiedy mrówka wejdzie do mieszkania, nie będą mogli zaprzeczyć niewątpliwej roli owadów w ekosystemie i życiu ludzkim. Wszyscy wiemy, że pszczoły dają miód. Ale bez miodu da się żyć, powiecie. Pewnie, że tak. Ale bez żuków, które wykorzystują krowie placki już niekoniecznie. Bez nich utonęlibyśmy po kostki, dosłownie, a nasza ,,woda’’ miałaby kolor brązowy. Karaluchy mogą stać się strażakami przyszłości; nawigatorami w płonących, zawalających się budynkach. W końcu są owady, które mogą zapanować nad ,,bałaganem’’, który narobiliśmy, bo rozsmakowały się w plastiku.

Zapleczy wieczy autorki niewątpliwie jest zagracone, ale uporządkowane. Obszerna bibliografia jest tutaj dodatkiem, odnoszę wrażenie, że wiedza, którą dysponuje broni się sama. Zarzutem stawianym podobnym pozycjom jest to, że są ograniczone lokalnie. Owszem, autorka odnosi się głównie do Norwegii, z racji tego, że tam mieszka, pracuje oraz z tym obszarem związana jest jej działalność naukowa i praca badawcza. W książce nie braknie jednak opisu owadów z całego świata oraz szerszego spojrzenia na sprawę. Autorka z pewnością nie jest krótkowzroczna, a jej przemyślenia ograniczone miejscem zamieszkania.

Być może po lekturze nie zakiełkuje w was nagła miłość do stworzeń, które mają więcej nóg niż wasz pies, ale zakiełkuje coś równie ważnego. Autorce na pewno uda się wzbudzić w was szacunek wobec niewielkich sąsiadów. Będziecie pod wrażeniem, jakie przystosowania wykształciły owady. Nic dziwnego, w końcu pojawiły się na Ziemi setki milionów lat przed nami. Sverdrup- Thygeson weźmie was pod rękę i równym, spacerowym krokiem oprowadzi po tym niezwykłym świecie i wskaże, kiedy patrzeć w górę, a kiedy pod nogi. 

Za egzemplarz dziękuję